این روزها بازار طلا داغ‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در ایران است. در روزگار کاهش ارزش پول ملی ایرانی‌ها و صعود افسار گسیخته دلار، مردم تمایل دارند دارایی‌های خود را به طلا تبدیل کرده که هم در بازارهای جهانی رو به رشد است و هم خرید و فروش آن آسان‌تر است. به ویژه با توجه به پلتفرم‌های گوناگون فروش طلای آب شده که هر مقدار از پول کاربران را به طلا تبدیل می‌کند و از کاهش ارزش آن جلوگیری می‌کند.
طبیعتا هرگاه اقبال عمومی به یک بازار و سرمایه‌گذاری زیاد می‌شود و گردش مالی آن جالب توجه می‌شود پای دولت هم به میان می‌آید. درست مثل بازار طلا که از ابتدای امسال و با جهش سرمایه‌گذاری در این عرصه دولت هم جدی‌تر وارد بازی شده و تلاش کرده تا سهمی در این بازار داشته باشد.
این اقبال همه‌جانبه به بازار طلا ما را بر آن داشت تا نگاهی به این بازار داشته باشیم و برخی از اعداد و ارقام موجود در این بازار را بررسی کنیم. همانطور که انتظار داشتیم این بررسی‌ها با سوال‌ها و ابهام‌های قابل توجهی همراه بود.
از جمله با گم شدن رد چندین محموله طلای وارداتی در یک سال اخیر که بعد از وارد شدن به بازار ایران ردی از آن پیدا نکردیم.
نگاهی به اعداد و ارقام واردات طلا
نگاهی به اطلاعات گمرک ایران نشان می‌دهد که در ۱۰ ماه ابتدای سال ۱۴۰۳ چیزی حدود 81591 کیلوگرم طلا وارد ایران شده است. (لیست گمرک ایران)
این طلاها با کد تعرفه 71081200 وارد ایران شده‌‌اند که شامل طلا به اشکال خام است. بر اساس قانون این طلا باید به اشکال گوناگون در بازار ایران به فروش رسیده و در دسترس کاربران قرار بگیرد.
سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران ارزش طلای وارد شده به ایران را معادل 1.801.912.609.022.460 ریال و معادل ارزی آن 6.322.500.383 دلار تخمین زده است.
با همین اعداد و ارقام ساده و به کمک یک ضرب و تقسیم معمولی می‌بینیم که برای واردات این طلاها قیمت ارز حدود 28500 تومان در نظر گرفته شده است.
طلای وارداتی در ایران باید در قالب حراج شمش و سکه عرضه شود تا کاربران به راحتی بتوانند آن‌ها را تهیه کنند. این طلاها هم از طریق مرکز مبادله و به صورت قانونی و شفاف باید در اختیار مردم قرار بگیرد.
نگاهی به آمارهای اعلام شده در سایت مرکز مبادله ایران نشان می‌دهد که از ۲۷ دی ماه ۱۴۰۲ تا ۷ اسفند ۱۴۰۳ تعداد ۹۲ حراج برای شمش طلا برگزار شده است. در این ۹۲ حراج شمش هم در مجموع ۱۵۸۰۵ کیلوگرم طلا فروخته شده است. بخش دیگری از این طلاها در قالب طرح حراج سکه عرضه می‌شود.
بار دیگر اگر به آمارها نگاه کنیم می‌بینیم که در سایت مرکز مبادله ایران از تاریخ ۱۳ اسفند ۱۴۰۲ تا تاریخ ۷ اسفند ۱۴۰۳ تعداد ۳۵۶۲۵۸ قطعه سکه تمام، ۱۱۶۷۱۷ قطعه نیم سکه و ۴۴۸۱۸۵ قطعه ربع سکه عرضه شده است. می‌توان با یک محاسبه‌ی ساده تخمین زد که این تعداد سکه فروخته شده معادل وزنی حدود ۴۲۸۳ کیلوگرم طلا باشد. اینجا همان جایی است که یک سوال مهم ایجاد می‌شود.
گم شدن ۶۱۵۰۰ کیلوگرم طلا در این میان
مهم‌ترین نکته‌ای که از واردات این مقدار طلا و عرضه‌ی آن در قالب حراج‌ها می‌فهمیم این است که اثری از بخش بزرگی از طلاهای وارد شده نیست. در ۱۰ ماه گذشته ۸۱۵۹۱ کیلوگرم طلا وارد کشور شده است. اما در مجموع تنها ۲۰۰۸۸ کیلوگرم آن در قالب دو حراج شمش و سکه وارد بازار شده است. در واقع در این میان خبری از ۶۱۵۰۰ کیلوگرم طلایی که وارد کشور شده نیست و نمی‌دانیم این طلاها کجا و در دست کدام ارگان یا نهادی است؟
موضوع بعدی واردات طلا با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی است. سوالی که مطرح می‌شود این است که اختلاف قیمت طلای وارد شده به گمرک ایران با نرخ ارز ۲۸۵۰۰ تومانی که طی ده ماهه اول 1403 مطابق با آمار اعلامی در سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران متوسط قیمتی حدود 2میلیارد و 172میلیون تومان داشته است، با قیمت طلایی که در قالب شمش در مرکز مبادله حراج می‌شود و در تاریخ 7 اسفند 1403 به عددی بالغ بر 8میلیارد و هفتصدمیلیون رسیده است، و یا در مقایسه با میانگین قیمت هرکیلو سکه (که حتی عیاری پایین تر نسبت به شمش وارداتی هم داشته است) که عددی حدودا معادل هر کیلو 6 میلیارد و هفتصد و پنجاه میلیون تومان بوده است موجب منفعت بردن چه شخص یا گروه‌هایی می‌شود؟
یک نکته بسیار مهم دیگر مسئله حبابی بودن قیمت سکه در ایران است. در حالی که مسئولان بانک مرکزی مدام از حباب داشتن سکه سخن می‌گویند چگونه است که خودشان با واردت طلا، سکه با حباب قیمتی را به مردم در بازار می‌فروشند.
با یک محاسبه ساده (قیمت حراج سکه منهای قیمت واقعی سکه ضرب در تعداد سکه فروخته شده در هر حراج)، می‌توان دریافت که بانک مرکزی در همین یک سال از رهگذر فروش سکه در این بازار به صورت خیلی خوش بینانه چیزی حدود ۵ تا ۶ همت (هزار میلیارد تومان) درآمد تنها از محل حباب قیمتی سکه داشته است!
بانک مرکزی تنظیم‌گر بازار است یا منفعت برنده از آن؟
در حالی که اقبال عمومی شدید به بازار طلا این هشدار را می‌دهد که به زودی شاهد از دست رفتن سرمایه‌های زیادی خواهیم بود شاهد آن هستیم که دولت و به طور مشخص بانک مرکزی به جای تنظیم بازار، خودشان به عنوان یک عامل مهم وارد بازی شده و تلاش می‌کنند تا از این بازار سودی ببرند.
یک نمونه آن در همین گزارش برملا شد و آن هم ماجرای فروش سکه با حباب قیمتی توسط دولت است که موجب درآمد دولت شده است. از سوی دیگر اگر به همین بازه زمانی مورد بررسی (یعنی از 13اسفند 1402 تا 7 اسفند 1403) بپردازیم می‌بینیم که طی این مدت که تلاش شده با عرضه طلا بازار را تنظیم کنند قیمت سکه بیش از 2برابر و حباب آن نیز از 15.5 به 16.8درصد قیمت سکه رسیده است.
در واقع همین دو برابر شدن به خوبی نشان از شکست سیاست‌های دولت و بانک مرکزی در این زمینه دارد اما به دلیل همان سودهایی که در بخش‌های مختلف مانند همان حباب قیمت سکه وجود دارد دوست ندارند از این مسیر دست بکشند.
